E se esas tardes de “ganso a ganso e tíroo porque me toca” foran, sen querer, un pequeno Camiño de Santiago na túa propia casa? Desde hai anos, circula unha hipótese popular e intrigante: o xogo da ganso é un mapa simbólico da ruta xacobea, deseñado polos templarios para codificar etapas, axudas e perigos ao longo desta ruta. Ata que punto é certo iso? Aquí repasamos a historia documentada do xogo e as claves desta teoría tan particular.

A historia mellor documentada sitúa este xogo de mesa na Italia renacentista. As fontes indican que Francesco de’ Medici lle regalou o Gioco dell’Oca ao rei Filipe II entre 1574 e 1587, desde onde se popularizou en toda Europa. Museos como o Museo Británico considérano un dos primeiros xogos de mesa comercializados en masa, con numerosas edicións impresas entre os séculos XVII e XIX.

Paralelamente, xurdiron hipóteses de orixe máis antiga (como a vinculación co Disco de Festos debido á súa espiral) e, especialmente, a teoría templaria que conecta a placa co Camiño de Santiago.

O taboleiro: un camiño con indicacións para o peregrino

A interpretación xacobea suxire que o xogo era un mapa cifrado do Camiño Francés, a ruta máis popular da época, cos seus 63 cadrados entendidos como etapas da viaxe de ida e volta: do 1 ao 31, a marcha a Santiago; do 32 ao 63, a viaxe de volta. O ganso actuaba como símbolo protector e auspicioso, un emblema que, segundo os defensores da hipótese, aparecía nas marcas dos canteiros e na toponimia da ruta (Villafranca de Montes de Oca, El Ganso, Ocón, etc.).

A teoría afirma que cada símbolo do taboleiro tiña un significado que non se conservou ata os nosos días e que servía para dar instrucións aos peregrinos de forma codificada.

Moitos coinciden en que a primeira ponte da mesa de xogo representa a Ponte da Raíña. A prisión está ligada ao Parador de San Marcos (León), que na antigüidade servía como hospital de peregrinos e prisión. A pousada é un albergue ou casa de aloxamento para viaxeiros, e o pozo é unha especie de metáfora dos malos días no camiño.

Do xogo á praza

Se queres ver e xogar nun taboleiro xacobeo do tamaño dunha cidade, hai unha parada imprescindible no propio Camiño Francés: a Praza de Santiago de Logroño, cuxo pavimento presenta un mosaico xigante do xogo con motivos da ruta, incluíndo pontes e escenarios emblemáticos. Foi instalado en 1991 e agora converteuse nunha atracción fotográfica e recreativa para peregrinos e visitantes.

Mito ou realidade?

Esta orixe templaria do xogo é curiosa, pero cal é a verdade? O consenso histórico e editorial é que o xogo se estableceu como produto impreso a partir do século XVI e se estendeu por toda Europa. Esta é a base documentada por museos, catálogos e estudos sobre xogos impresos.

Doutra banda, a hipótese templaria é unha reinterpretación cultural que superpón o Camiño á mecánica do taboleiro e á súa iconografía (pontes, pousadas, pozos, labirintos, etc.). É unha teoría popular moi estendida no ámbito xacobeo.

Noutras palabras: non hai necesidade de escoller. Podes gozar do xogo polo que é, un clásico europeo con regras sinxelas, e exploralo cun ollo de peregrino, entendendo cada cadrado como un aceno á experiencia do Camiño: axuda inesperada (“ganso a ganso”), atallos e contratempos (pontes, pozos), probas e tribulacións (morte e retorno), e a meta como un xardín: descanso, celebración… e o comezo doutra etapa.