O 17 de maio de 2025, Galicia celebrará o Día das Letras Galegas cunha homenaxe especial á poesía popular oral e ás mulleres que, ao longo de xeracións, foron as súas principais gardiás e transmisoras: as cantareiras.

A Real Academia Galega decidiu dedicar este día a algunhas das figuras máis representativas da tradición oral galega: Adolfina e Rosa Casás Rama, de Cerceda; Eva Castiñeira Santos, de Muxía; e as irmás Prudencia e Asunción Garrido Ameixenda, xunto a Manuela Lema Villar, coñecidas como Pandeireteiras de Mens.

Unha tradición centenaria

A música e a poesía sempre foron da man en Galicia. As figuras das cantareiras e das pandeireteiras naceron nun contexto de traballo colectivo, onde veciños e labregos se axudaban mutuamente. Tras días de traballo, a festa celebrábase con música e baile, creando un espazo no que se transmitiron cancións que relataban a vida rural e os costumes da comunidade.

Estas seis mulleres representan a todas aquelas que, coa súa dedicación, mantiveron viva esta tradición centenaria, deixando un legado que continúa a influír nas novas xeracións.

Aínda que a popularidade do gaiteiro e do tamborileiro eclipsou a súa figura, estas mulleres xogaron un papel esencial na creación e difusión de cancións populares.

Adolfina e Rosa Casás Rama, gardiás da tradición en Cerceda

Adolfina (1913-2005) e Rosa Casás Rama (1912-2009), tía e sobriña de Cerceda, representan a esencia da tradición musical galega na provincia da Coruña. Criadas en Vila da Igrexa, ambas foron cantareiras e pandeireteiras de renome. Delas, destaca a súa variedade de melodías, a orixinalidade dos seus versos e a súa capacidade de improvisación.

Eva Castiñeira, a voz de Muxía que traspasou fronteiras

Eva Castiñeira (1926-2010), orixinaria de Muxía, comezou a cantar aos oito anos. Tras mudarse á Coruña na súa mocidade, o seu talento foi descuberto polos membros do selo discográfico Ruada. En 1981, actuou co grupo folclórico Milladoiro, converténdose nunha das primeiras pandeireteiras en integrarse en grupos modernos.

As Pandeireteiras de Mens, embaixadoras da tradición malpicá

Tres das cinco Pandeireteiras de Mens, orixinarias de Malpica de Bergantiños, son Prudencia Garrido Ameixenda (1905-1993), Asunción Garrido Ameixenda (1915-2007) e Manuela Lema Villar (1913-1993). Estas mulleres, tamén coñecidas como «As Vellas de Mens», comezaron a actuar na década de 1970, levando a súa música a Galicia, España e América. A súa participación no Grupo Folclórico Aturuxo permitiulles compartir a súa arte e preservar cancións tradicionais que reflectían a vida e os costumes da súa comunidade.

Recoñecemento das mulleres como piares da cultura galega

A elección de centrar a celebración nas cantareiras e pandeireteiras subliña o papel esencial das mulleres na preservación e transmisión da cultura galega. Estas artistas, que a miúdo traballaban na sombra, foron fundamentais para manter vivas as tradicións musicais e poéticas que definen a identidade cultural de Galicia na actualidade. O seu legado continúa a inspirar músicos e artistas contemporáneos que fusionan ritmos tradicionais con sons modernos, demostrando a riqueza da música popular galega.

Este Día das Letras Galegas será unha oportunidade para reflexionar sobre a importancia da tradición oral e recoñecer o traballo das mulleres que aseguraron a súa transmisión ao longo dos anos.

Ao render homenaxe ás cantareiras e pandeireteiras, Galicia reitera o seu compromiso coa preservación do seu patrimonio cultural e da súa lingua, garantindo que as xeracións futuras sigan valorando e enriquecendo este legado.